ERDAL KAPLANSEREN
Günümüzde teknoloji, engelleri aşmada muazzam bir rol oynuyor. Örneğin, 2023'te Consumer Electronics Show (CES) etkinliğinde tanıtılan birçok yenilik, engelli bireylerin yaşamlarını kolaylaştırmayı hedefliyor. eSight'in düşük görüşe sahip insanlar için tasarladığı eSight Go akıllı gözlükleri, yüksek hızlı, yüksek çözünürlüklü bir kamera ve her göz için bir OLED ekran içeriyor. Bu gözlükler, kullanıcıların gördüğü görüntüleri optimize ederek gerçek zamanlı olarak ekranlara yansıtıyor. Sony'nin Project Leonardo'su ise özellikle motor kontrolü sınırlı oyuncular için tasarlanmış özelleştirilebilir bir PlayStation 5 kontrol kiti sunuyor. Ayrıca, Acapela Group'un ses engelliler için geliştirdiği My-own-voice, kullanıcıların kendi seslerinin dijital bir kopyasını oluşturmasına olanak tanıyor. Samsung'un Relumino Modu, sınırlı veya düşük görüşlü insanlar için televizyon izleme deneyimini iyileştirmek amacıyla geliştirildi. L’Oreal'in HAPTA'sı ise, ince motor becerileri sınırlı olanlar için bilgisayar destekli bir ruj uygulama aracı. Bu yenilikler, engelli bireylerin daha bağımsız ve etkin bir yaşam sürmelerine olanak tanıyor.
Geleneksel modelleri çok daha ileriye taşıyan akıllı tekerlekli sandalyeler, gelişmiş sensörler, kameralar ve zekâlı kontrol sistemleriyle donatılmış durumda. Örneğin, engelleri algılayıp kaçınma yeteneğine sahip bu sandalyeler, kullanıcıların daha güvenli ve bağımsız hareket etmelerini sağlıyor. Optimal rota planlaması, karmaşık ortamlarda bile sorunsuz bir seyahat deneyimi sunarken, akıllı telefon entegrasyonu sayesinde kullanıcılar, sandalyelerini uygulamalar aracılığıyla kolayca kontrol edebiliyorlar.
2021'de Sunrise Medical tarafından piyasaya sürülen ZIPPIE Sphynx gibi kompakt ve taşınabilir akıllı sandalyeler, kullanıcıların ihtiyaçlarına göre şekilleniyor ve daha fazla bağımsızlık sunuyor. Stringbike şirketinin geliştirdiği Stringchair ise klasik manuel tekerlekli sandalyelerin yerine, kullanıcıların kol gücüyle çalıştırdığı bir sistemle donatılmış. Bu tasarım, omuz eklemlerine daha az yük binmesini sağlayarak kullanıcılara daha rahat bir hareket kabiliyeti sunuyor.
Dil hareketlerini kullanarak kontrol edilen yeni bir cihaz, kullanıcıların ellerini kullanamadıkları durumlarda, dil kaslarının sunduğu hassas kontrol imkanı ile etkileyici bir alternatif sunuyor. Ayrıca, OrCam Hear sistemi, işitme kaybı yaşayanlar için tasarlanmış özel bir teknoloji. Bu sistem, arka plandaki gürültüyü filtreleyerek, çoklu konuşmalarda belirli kişilerin seslerini izole ediyor. Oyun severler geliştirilen Audio Radar ise işitme kaybı yaşayan oyuncular için ses sinyallerini görsel ipuçlarına dönüştürerek, “sesi görmelerini” sağlıyor. Ayrıca, CES 2024'te yeniden ortaya çıkan Google Glass benzeri bir ürün olan Transcribe Glass da dikkat çekici. Bu ürün, giyilen bir ekran üzerinden konuşulanları gerçek zamanlı olarak yazıya döküyor ve çeviri yapabiliyor. Samsung'un da Neo QLED televizyonlarında işitme engelliler için jestlerle kontrol edilebilen bir işaret dili özelliği ve düşük görme yetisine sahip olanlar için metin alt yazılarını sesli söze çeviren bir özellik üzerinde çalıştığı biliniyor.
Teknolojinin eğitim alanındaki ilerlemesi, özel eğitim ihtiyaçları olan öğrenciler için umut verici gelişmelere yol açıyor. Son yıllarda özel eğitim teknolojilerindeki trendler arasında, görsel ya da işitsel engelli kullanıcılar için geliştirilmiş kişiselleştirilmiş teknolojik araçlar, erken yaşta tarama yapabilen yazılımlar, sanal gerçeklik (VR) ortamları ve erişilebilir bilgisayar bilimi kaynakları bulunuyor. Örneğin, Google'ın K-12 eğitimi için geliştirdiği Chromebook ve G-Suite araçları, kullanıcıların ayarlarını farklı cihazlar arasında taşıyabilmelerini sağlıyor. Öğrencilerin bireysel öğrenme ihtiyaçlarını daha iyi anlamak için veri toplama ve raporlama da giderek daha fazla önem kazanıyor. Tüm bu gelişmeler, özel eğitim sistemlerinin geleceğinde teknolojinin kritik bir bileşen olacağını gösteriyor.
Teknolojinin hızla geliştiği günümüzde, erişilebilirlik ve evde sağlık izleme sistemleri hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Özellikle iş yerlerinde, engelli bireylerin hayatını kolaylaştıran teknolojiler ve onların sosyal hayata daha aktif katılımını sağlayan çözümler öne çıkıyor. Level Access'in 2024 yılına ilişkin raporuna göre, dijital erişilebilirliğin sağlanmasında artık sadece yasal gerekliliklerin yerine getirilmesinden ziyade, kullanıcı deneyimini iyileştirmek ve herkes için daha sorunsuz bir kullanım sağlamak ön planda. Örneğin, Accenture'ın sunduğu çeşitli erişilebilirlik çözümleri sayesinde, iş yerlerinde engelli bireyler için özel dinlenme odaları, ayakta çalışmayı destekleyen masalar ve işitme engelliler için yardımcı dinleme cihazları gibi yenilikler sunuluyor. Bu tür çözümler, engelli bireylerin iş yerinde daha aktif ve verimli olmalarını sağlıyor.
Evde sağlık izleme sistemlerinde ise yapay zekanın sağlık durumunu izleme ve tıbbi teşhislerde yardımcı olma gibi özellikleri öne çıkıyor. Global Disability Inclusion'un belirttiğine göre, teknoloji ve yapay zeka, engelli bireylerin hayatını kolaylaştırırken, dil çevirileri, işaret dili yorumlamaları ve iç ve dış mekanlarda navigasyon gibi özelliklerle tüm kullanıcılara fayda sağlıyor. Bu tür teknolojilerin gelişimi, iş ve özel hayatta engelleri kaldırmakta büyük bir rol oynuyor ve gelecekte daha da yaygınlaşacağının sinyallerini veriyor.
Günümüzde, sosyal medya platformları ve sosyal ağlar, engelli bireyler için sadece bir iletişim aracı olmanın ötesinde, önemli birer destek ve bilgi kaynağına dönüşmüş durumda. Engelli bireyler, bu platformlar sayesinde benzer durumlarla karşılaşan kişilerle bağlantı kurabiliyor, deneyimlerini paylaşıyor ve birbirlerine ilham veriyorlar. Örneğin, otizmli bireyler sosyal medyada kendi deneyimlerini paylaşarak, başkalarına da bu konuda konuşma cesareti verebiliyorlar. Öte yandan, sosyal medya platformları engelli bireyler için erişilebilirlik ve kullanılabilirlik açısından da büyük önem taşıyor. Alt metinler, kapalı altyazılar ve uyumlu tasarım gibi özellikler, bu platformların daha kapsayıcı ve erişilebilir hale gelmesini sağlıyor. Yapılan araştırmalara göre, engelli bireylerin yüzde 62'si bir masaüstü ya da dizüstü bilgisayara sahip ve bu teknolojiler sayesinde internet üzerinden sosyal ağlara erişebiliyor.
