ŞEBNEM TURHAN
Veganlık ve pahalılık kelimeleri artık yan yana durmaya utanıyor. Geçen hafta hatırlarsınız ABD’de yumurta sıkıntısı nedeniyle yükselen fiyatlar ve tedarikin sağlanamaması vegan yumurtaya akın yaratmış ve fiyatlar hayvansal yumurtadan daha avantajlı hale gelmişti. Dahası yüksek enflasyonla küresel çapta mücadele edilirken de hayvansal et ve süt ürünlerindeki zamlar bitki bazlı alternatiflerinin çok çok üstünde gerçekleşmiş tüketicilerin tercihleri değişmeye başlamıştı. Peki Türkiye marketlerinde durum nasıl?
Artık Türkiye’de çeşit çok. Hemen hemen tüm hayvansal ürünlerin bitki bazlı alternatifi raflarda herkesin erişimine açık durumda. Bunun için de küçük bir araştırmayla hayvansal ve bitki bazlı bir sepet oluşturdum. Aradaki fark mı kahve parası bile değil. Ki Avrupa ve ABD’deki kadar yüksek talep olmamasına rağmen Türkiye’de de vegan ürünlere talep oldukça iyi bir gelişim gösteriyor. Aynı ürünleri iki ayrı sepette hesapladım. Vegan sepet 1799 TL, hayvansal sepet ise 1678 TL çıktı. Vegan sepetin fazlalığı 121 lira, bu paraya kahve almanız zor.
Peki sepetlerde neler mi var? Şöyle anlatayım, hayvansal ürüne karşılık bitki bazlı ürünü koydum. Hayvansal sepete peynir koydum bitki bazlı peynirler yerine en temeli olan tofuyu karşısına yazdım vegan sepete. Köfteye karşılık bitki bazlı köfte, sucuğun karşılığı vegan sucuk, ton balığının karşılığı haşlanmış nohut, bifteğin karşılığı seitan, tavuk dönerin karşılığı vegan tavuk döner, hayvansal süte karşı bitki bazlı süt, yoğurtta karşı vegan yoğurt, sosise karşı vegan sosis, hamburger köftesine karşı vegan hamburger köftesi, kıymaya karşılık da soya kıyması. Gramajlarını da eşit tutmaya çalıştım. Vegan ürünler daha düşük gramajlı olduğu için fiyatları hayvansal ürünlerin gramajına göre yeniden hesapladım.
Bakın ne mi oldu? 1 kilo tofu 135 lira iken 1 kilo beyaz peynir ki en ucuzu 362 TL çıktı. Köfte 175.95 liradan vegan köfte ise 192.5 liradan satılıyor. Sucukta hayvansal sucuk daha pahalı. Biftek ve seitan fiyatları oldukça birbirine yakın. En ciddi fark yoğurtta. Hayvansal yoğurt 51 lira iken çoğunlukla kajudan fermantasyonla üretilen vegan yoğurt 153 lira. Aslında hayvansal yoğurt çok az süt içeriyor bitki bazlı vegan yoğurt çok daha sağlıklı ve içeriği daha temiz. Gerçek bir karşılaştırma yapılabilse eminim ki hayvansal yoğurt fiyatı çok daha yüksek olacak. Veganı en ucuz ve bereketli olan ise soya kıyması. 1 kilo hayvansal kıyma 215.95 lira iken soya kıyması 300 gram ama 1 kilo hayvansal kıymaya eşdeğer kendisi 128 liradan satılıyor.
Tüm bunlarla birlikte hayvansal sepet 1678 lira oldu, vegan sepetim ise 1799 lira. Dediğim gibi yoğurtta düzgün karşılaştırma yapabilsek eminim vegan sepet daha ucuz olacaktı. Yani sonuçta veganlık ne pahalı ne de erişilemez durumda. Bugün tüm ucuzcu marketler dahil her markanın vegan ürünlere raflarında yeri var. Türkiye’nin neresinde olursanız olun bu gerçek değişmiyor. Vegan sepetler de ucuzladığına ve yediğiniz her hayvansal ürünün veganı olduğuna göre neden hala hayvanların hayatını almaya devam ediliyor bilemiyorum.
Hem sağlıklı, hem hesaplı hem de iç huzuruyla yaşamak için bu köşeden bir kez daha tekrarlayalım: Vegan ol!
CouponBirds tarafından yakın zamanda yapılan bir analiz, bitki bazlı diyetlerin geleneksel beslenme alışkanlıklarından daha pahalı olduğuna dair yaygın inanışı sorguladı. ABD'deki altı yaygın market maliyetlerini inceleyen çalışma, vejetaryen ve vegan diyetlerin en uygun fiyatlı seçenekler arasında yer aldığını ve ortalama vegan alışverişçinin kısıtlanmamış bir diyete kıyasla ayda 34,24 dolar tasarruf ettiğini buldu. Veriler Aralık 2024 ve Ocak 2025'te ABD'deki en büyük üç market perakendecisinden toplandı: Walmart , Kroger ve Target . Costco toptan satış modeli nedeniyle hariç tutuldu. Araştırmacılar, diyet gereksinimlerine göre ürünlere filtreler uyguladı ve vegan, helal, glütensiz ve diğer ilgili kategorilere odaklandı. Bitki bazlı diyetler genellikle pahalı olarak algılansa da, çalışma vegan ve vejetaryen diyetlerin aslında önemli tasarruflara yol açabileceğini gösterdi. Vejetaryen diyet en uygun maliyetli olanıydı ve market faturalarını ayda 130.36 dolar azaltırken, vegan diyeti maliyetleri ayda 34.24 dolar düşürdü.
