Özge YAVUZ
Kahve, dünyanın en çok tercih edilen içeceği, dolayısıyla ticareti genişliyor ancak kahve üretiminin doğanın ekolojik dengesinde yarattığı değişimlere de bakmakta fayda var. Yapılan bir araştırma, kahve tarlalarının kuşların beslenme düzenini bozduğunu ortaya koydu. Orta Amerika ormanlarında yaşayan kuşlar için, ormanların kahve tarlalarına dönüştürülmesi, bu kuşların temel besinlerini azaltarak, kuşların hayatta kalabilmeleri için beslenme düzenlerini değiştirmeye ve onları başka habitatlara itmeye zorluyor. Araştırmayı yapan; Türkiye’nin ilk tropik biyoloğu, ABD Utah ve Türkiye Koç Üniversiteleri Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu…Şekercioğlu, tropik bölgelerde tarımın ve özellikle kahve plantasyonlarının kuşlara etkisini araştıran dünyanın en büyük kuş halkama projesi için Kosta Rika’da 12 yıl boyunca 57 binden fazla kuş inceledi. Prof. Dr. Şekercioğlu, 1998’de başladığı araştırmasını 21 yıl sonra yayınladı. Makale, dünyanın en saygın dergilerinden PNAS’de yayınlandı ve National Geographic tarafından duyuruldu.
10 MİLYON HEKTAR, 173 MİLYAR DOLAR
Kahvenin, dünyanın tropik biyoçeşitlilik merkezlerinde en çok yetiştirilen tarım ürünü olduğunu belirten Şekercioğlu, “Yılda 173 milyar dolar gelir getiriyor, 10 milyon hektarda yetiştiriliyor ve hemen hepsi, dünyanın en zengin ekosistemlerinden olan orta irtifa tropik orman bölgelerinde yetiştiriliyor” diyor. Şekercioğlu’nun bilimsel olarak gösterdiği gibi, yağmur ormanı ağaçlarının gölgesinde yetiştirilen kahvenin doğaya zararı çok daha az ve birçok orman kuşu da bu plantasyonlarda yaşayabiliyor. Fakat verimi daha az olduğundan, çoğu yerde ağaçlar kesilip, direk güneş altında sadece kahve bitkileri yetiştiriliyor. 2015’teki araştırmasında Etiyopya’da dünyanın en doğa ve kuş dostu kahvesini de keşfeden Şekercioğlu, “Doğaya daha az zarar veren ve kuş dostu kahveler için ABD, Avrupa ve birçok ülkede, içilen kahvenin nereden geldiği konusunda artan bir bilinç var. Giderek doğaya en az zarar veren kahveler, kuş ve diğer canlıların en çok tercih ettiği kahve plantasyonları tercih ediliyor. Bu tip kahvelere ABD Ulusal Müzesi Smithsonian Enstitüsü ve Yağmur Ormanları Birliği gibi kurumlar ‘Kuş Dostu’, ‘Biyoçeşitlilik Dostu’ gibi sertifikalar veriyor. Bu kahvelerden çiftçiler de daha fazla para kazandığı için, daha fazla yetiştiriyorlar. Hem doğa hem de çiftçiler kazanıyor” diyor.
TÜRKİYE’DE PEK BİLİNMİYOR
Maalesef Avrupa’ya ve dünyaya ‘Türk kahvesi’ olarak kahveyi tanıtan ülkemizde böyle programlar olmadığını kaydeden Şekercioğlu, “Kahve içen, kahve alan vatandaşlarımız, çoğunlukla bu kahvelerin nereden geldiğini ve yağmur ormanlarına verdiği zararı bilmiyor. Türkiye’de ‘Kuş Dostu Kahve’ ve ‘Doğa Dostu Kahve’ gibi programlara acilen ihtiyaç var ve kahve meraklıları içtikleri kahvenin kökenini sorgulamalı. Herkesi bilgilendirelim ki içtiğimiz kahvenin nereden geldiğine dikkat ederek, tropik ormanlara verdiğimiz zararı azaltalım ve Türk kahvesi yağmur ormanlarını yok etmesin” diye konuşuyor.
Bir kahve tiryakisiyseniz, kuş dostu kahve almayı tercih ederek doğayı korumaya yardımcı olabilirsiniz. Şekercioğlu’na göre kuş dostu kahve, yerli kuşlar için faydalı olan ağaç örtüsü ile orman kalıntılarının daha fazla olduğu tarlalarda yetiştiriliyor. Şekercioğlu, gölgede yetiştirilen kahveleri veya en kuş dostu olarak gördüğü, Etiyopya kahvesini öneriyor. Şekercioğlu, “Dünyanın biyolojik çeşitliliği en fazla olan tropik ormanlarının yerini almaya devam eden ve giderek artan insan egemenliğindeki tarım alanlarında, orman kalıntılarının korunmasına ve yenilenmesine öncelik verilmesi acildir” diyor.
