DİDEM ERYAR ÜNLÜ
Yirminci yüzyılın ikinci yarısında, yörüngesel hızlara ulaşmak için yerçekimi kuvvetinin üstesinden gelebilecek kadar güçlü roketler geliştirilmesi ile insanlığın uzay macerası başladı.
Sovyetler Birliği 4 Ekim 1957'de ilk yapay uydu olan Sputnik 1'i uzaya fırlattı. Dört yıl sonra 12 Nisan 1961'de Rus Teğmen Yuri Gagarin, Vostok 1 ile dünya yörüngesine çıkan ilk insan oldu. Uçuşu 108 dakika sürdü ve Gagarin 327 kilometre yani yaklaşık 202 mil yüksekliğe ulaştı.
İlk ABD uydusu Explorer 1, 31 Ocak 1958'de yörüngeye girdi. 1961'de Alan Shepard uzaya uçan ilk Amerikalı oldu. 20 Şubat 1962'de John Glenn'in tarihi uçuşu onu dünya yörüngesine çıkan ilk Amerikalı yaptı.
“Ay'a bir insan indirmek ve onu güvenli bir şekilde dünyaya geri getirmek” 1961 yılında Başkan John F. Kennedy tarafından belirlenen ulusal bir hedefti.
20 Temmuz 1969'da astronot Neil Armstrong Ay'a ayak basarak ‘insanlık için dev bir adım’ attı. 1969-1972 yılları arasında Ay'ı keşfetmek üzere altı Apollo görevi gerçekleştirildi.
1960'lı yıllar boyunca insansız uzay araçları, astronotlar Ay'a inmeden önce Ay'ı fotoğrafladı ve inceledi. 1970'lerin başında yörüngedeki iletişim ve navigasyon uyduları günlük kullanımdaydı ve Mariner uzay aracı Mars'ın yörüngesinde dönüyor ve yüzeyinin haritasını çıkarıyordu. On yılın sonunda Voyager uzay aracı Jüpiter ve Satürn'ün, halkalarının ve uydularının ayrıntılı görüntülerini göndermişti.
Amerika'nın ilk uzay istasyonu Skylab, 1970'li yılların en önemli insanlı uzay uçuşlarından biriydi; dünyanın ilk uluslararası mürettebatlı (Amerikan ve Rus) uzay görevi olan Apollo Soyuz Test Projesi de öyle.
UYDULAR OZON DELİĞİNİ KEŞFETTİLER…
1980'lerde uydu iletişimi televizyon programlarını taşıyacak şekilde genişledi ve insanlar uydu sinyallerini evlerindeki çanak antenlerden alabildi. Uydular Antarktika üzerindeki ozon deliğini keşfetti, orman yangınlarını tespit etti ve 1986'da Çernobil'deki nükleer santral felaketinin fotoğraflarını ortaya koydu. Hatta, astronomik uydular yeni yıldızlar buldu ve bize galaksimizin merkezinin yeni bir görüntüsünü verdi.
Bugün modern uzay araştırmaları bir zamanlar hayal bile edilemeyen seviyelere gelmiş durumda. Mars, modern uzay araştırmalarının odak noktası olarak değerlendiriliyor ve insanlı Mars keşfi, dünyanın uzun vadeli hedefi olarak görülüyor. Amerika Birleşik Devletleri, NASA, 2030'larda Kızıl Gezegen'e insan göndermeyi hedefliyor.
‘YENİ UZAY’ ARTIK KÜRESEL BİR EĞİLİM
Uydu teknolojilerinden, uzay turizmine, uzay madenciliğinden savunmaya, bir tür “uzay sektörü” oluşuyor ve bu oluşum “Yeni Uzay” olarak tanımlanıyor.
“Yeni Uzay”, “yeni bir yatırım felsefesi ve ticari güdülerle hareket eden özel uzay şirketlerinin gelişmesine yol açan bir dizi teknolojik ilerlemeyi içeren küresel bir eğilim” olarak ifade ediliyor. Ve yapılan araştırmalara göre; 2027 yılında yörüngedeki aktif uydu sayısının 8 bini aşacağı ve toplam uzay ekonomisinin 1 trilyon dolar seviyesine ulaşacağı öngörülüyor.
İLK UZAY MİSYONU İÇİN GERİ SAYIM BAŞLADI
Yeni Uzay ekonomisinde henüz aktif bir role sahip olmayan Türkiye ise, insanlı ilk uzay misyonunu 9 Ocak 2024’te gerçekleştiriyor. Türkiye 2022 yılında, yüzüncü yıl kutlamalarına denk gelecek şekilde bir vatandaşını uzaya göndermek amacıyla Houston merkezli uzay seyahatleri düzenleyen Axiom Space şirketiyle bir anlaşma imzalamıştı. İlk Türk astronot Alper Gezeravcı, misyonda İspanyol, İtalyan ve İsveçli astronotlarla birlikte görev alacak.
Savaş pilotu Alper Gezeravcı Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) yaklaşık iki hafta geçirecek. Gezeravcı'nın çeşitli uçaklarda 15 yıllık uçuş deneyimi var.
30’DAN FAZLA BİLİMSEL DENEY YAPILACAK
Astronotlar, araştırmacılar tarafından kendilerine tahsis edilen yörüngedeki laboratuvarda 30’dan fazla bilimsel deney gerçekleştirecek.
Bunlardan biri de mikro yerçekiminin nöral kök hücreler üzerindeki etkilerini araştıran Kozmik Beyin Organoidleri projesi. Proje; doktorların nörodejeneratif hastalıklar için yeni terapötik müdahaleler geliştirebilmeleri için yeni hücresel yolları tanımlamayı amaçlıyor.
Parkinson Hastalığı ve primer progresif Multipl Skleroz hastalarından elde edilen indüklenmiş pluripotent kök hücreler kullanılarak beyin organoidleri veya nöral hücrelerin küçük 3D agregatlarını üretilecek. Bu organoidler, insan sinir sisteminin nasıl geliştiğini veya dejenere olmaya başladığını keşfetmek için kullanılabilecek.
Millî Uzay Programı kapsamında Türkiye’nin uzaya gidecek ilk uzay yolcuları arasında asil olarak seçilen Alper Gezeravcı, 2 Aralık 1979’da Mersin’de doğdu. Hava Harp Okulu Elektronik Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. Daha sonra ABD Hava Kuvvetleri Teknoloji Enstitüsünde harekât araştırması alanında yüksek lisans yaptı. Ardından Hava Kuvvetleri Komutanlığında F-16 pilotu ve standardize filo akademik kol komutanı olarak görev yaptı.
