Yasemin Salih
Artık insanlar grip oldum yerine, COVID oldum diyorlar.” Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Bölüm Başkanı Prof. Dr. Şevket Özkaya, bilim dünyasının en başından bu yana altını çizdiği “gerçek normalleşme” sürecine girildiğini bu sözlerle dile getiriyor.
Koronavirüs salgınının miladı olan 2020’de dünya genelinde 5 milyon grip vakası ve buna bağlı 650 bine yakın ölüm olduğu (Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre) düşünülürse, Prof. Dr. Şevket Özkaya’nın bu sözleri içimizi çok da rahatlatmamalı. Bir grup bilim insanı henüz COVID-19’un, hastalandırma ve ölüm etkisi bakımından grip düzeyine gerilemediğinde hem fikir.
Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan’ın, “Salgında altıncı dalga yaşanıyor” dediği süreçte, günlük vaka sayıları 100 bini buldu. Sağlık Bakanlığı, salgının başından bu yana hayatı etkileyen kısıtlamaları kaldırmıştı, 6. dalgada yeniden getirmedi, kışın bu konuda neler yapılacağı henüz belli değil. Ancak aşı programında hatırlatma dozları tüm yaş ve meslek grupları için yeniden tanımlandı.
Hatırlatma dozu açıklaması gelir gelmez hemen randevu alıp aşı yaptıranlar olduğu gibi, “Benim için gerek var mı, herkes mi yaptıracak” diye soranlar da oldu. Konuyu Hafta’ya değerlendiren Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Özge Karadağ, dünyada da hatırlatma dozlarıyla ilgili farklı uygulamalar olduğunu söyledi. Karadağ, “Türkiye en başından bu yana aşı konusunda eli bol gidiyor. Her ülke bu şekilde yapmıyor. Hatırlatma dozlarını (6. dalgada) ilk başlatan ülkelerden biri Türkiye oldu. Amerika’da sadece 50 yaşın üzerinde kişiler için açıldı. Sağlıklı bir 18-50 yaş üstü bireyseniz dördüncü dozu olmuyorsunuz” dedi.
Prof. Dr. Karadağ’ın verdiği bilgilere göre dördüncü doz aşıların ek koruma sağladığını gösteren çalışmalar var. Önemli bir yan etki de saptanmamış. Aşı yaptırmadan önce hekime danışılmasını öneriyor. Kendisi ise hastalarını yönlendirirken KLİMİK Derneği’nin (Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği) yayınladığı rehberi referans aldığını söylüyor.
1- Hiç aşılanmamış kişilerin bir ay arayla iki doz BioNTech olduktan en erken 3 ay sonra 3. doz BioNTech aşılarını olmaları önerilir.
2- Hiç aşılanmamış kişilere mRNA aşısı yapıl(a)madığı durumda Sinovac aşısı ile üç doz (0, 1 ve 4. aylarda) aşılamanın ardından en erken 3 ay sonra hatırlatma dozunu (yapılabiliyorsa BioNTech aşısı ile) olmaları önerilir.
3- Çeşitli nedenlerle primer aşı şeması (Sinovac için 0,1, 4. aylarda 3 doz, BioNTech için bir ay arayla iki doz) yarım kalan kişilerin aşılamalarına kaldıkları yerden devam edilmesi, hatırlatma dozlarının primer şemanın tamamlanmasından en erken 3 ay sonra yapılması önerilir.
4- Üç doz Sinovac aşısı olmuş kişilerin son dozdan en erken 3 ay sonra hatırlatma dozlarını (tercihen BioNTech aşısı ile) olmaları önerilir.
5- İki doz Sinovac ardından iki doz BioNTech aşısı (toplam 4 doz aşı) olanlar içerisinde 50 yaşın üzerinde olanlar, hastalık veya ilaca bağlı bağışıklık yetersizliği olanlar, altta yatan ciddi hastalığı (diyaliz uygulananlar, kalp yetmezliği, ileri AC yetmezliği ve siroz) bulunanlar ve yüksek miktarda virusla karşılaşma riski olan kişiler (sağlık çalışanları) hatırlatma dozunu, son aşıdan en erken 3 ay sonradan itibaren olabilirler. Bu gruplar dışında kalan kişilerde aşıların ağır hastalık ve ölümden koruyucu etkisi devam ettiğinden hatırlatma dozunu olmalarına şimdiki bilgilere göre gerek yoktur.
6- Önceki varyantlarla (ülkemiz için 1 Ocak 2022 öncesinde) hastalık geçirdikten sonra bir doz BioNTech olmuş kişilere, Omicron’a ve diğer varyantlara karşı uzun süre korundukları için, şimdiki bilgilere göre ek hatırlatma dozuna gerek yoktur.
7- Daha önce üç doz BioNTech aşısı yaptıranlarda 50 yaşın üzerinde olanlar, hastalık veya ilaca bağlı bağışıklık yetersizliği olanlar, altta yatan ciddi hastalığı (diyaliz uygulananlar, kalp yetmezliği, ileri AC yetmezliği ve siroz) bulunanlar ve yüksek miktarda virüsle karşılaşma riski olan kişiler (sağlık çalışanları) hatırlatma dozunu, son aşıdan en erken 3 ay sonradan itibaren olabilirler. Bu gruplar dışında kalan kişilerde aşıların ağır hastalık ve ölümden koruyucu etkisi devam ettiğinden hatırlatma dozunu olmalarına şimdilik gerek yoktur.
8- Önceki varyantlarla (ülkemiz için 1 Ocak 2022 öncesinde) hastalık geçirdikten sonra bir doz Sinovac olanların, son Sinovac’tan 3 ay sonra (tercihen BioNTech ile) bir hatırlatma dozu olmaları önerilir.
9- İki doz BioNTech olmasına rağmen herhangi bir varyantla hastalık geçirmiş olan kişilerin hastalıktan 6 ay sonra bir doz BioNTech aşısı olmaları önerilir. Böylelikle aşı sonrasında Omicron’a karşı en az 6 ay yeterli koruma sağlanacaktır. Bu kişilerin yeni bir varyant çıkmadığı sürece hatırlatma dozu olmalarına şimdiki bilgilere göre gerek yoktur. Altıncı ayın sonunda yeni veriler ışığında değerlendirilmelidir.
10- Aşı şeması tamamlanmadan veya hiç aşılanmadan önceki varyantlarla (ülkemiz için 1 Ocak 2022 öncesinde) hastalık geçirmiş olan kişilerin, hastalıktan en erken 3 ay sonra (tercihen 6. ayda) tek doz BioNTech aşısı olmaları, mRNA aşısı yapıl(a)madığı durumda iki doz Sinovac aşısı ile (0 ve 1. aylarda) aşılanmaları önerilir.
11- Aşı şeması tamamlanmadan veya hiç aşılanmadan Omicron ile (ülkemiz için 1 Ocak 2022 sonrasında) hastalık geçirmiş olan kişilerin (Delta varyantına yeterli bağışıklıkları olmayacağı için) hastalıktan 3 ay sonra başlamak üzere 1 ay arayla iki doz BioNTech aşısı olmaları önerilir.
12- İki doz Sinovac ardından 2 doz BioNTech aşısı veya 3 doz BioNTech aşısı veya 4 doz BioNTech aşısı uygulandıktan sonra COVID-19 geçirmiş kişilere hatırlatma dozu yapılmasına eldeki verilere göre gerek yoktur.
13- Mevcut veriler ışığında, dört doz BioNTech veya İki doz SinoVac sonrasında 3 doz BioNTech aşısı olmuş kişilerin bağışıklık yetmezliği olmadığı sürece hatırlatma dozu olmalarına gerek bulunmamaktadır.
