ŞEBNEM TURHAN - VEGANLIK 101
Küresel araştırmalar bitki bazlı gıdaların satışlarındaki rekor seviyelere işaret ederken hayvansal gıdaların satışlarında da büyük kayıplar olduğunu ortaya koyuyor.
The Good Food Institute Europe’un (GFI Europe) 13 Avrupa ülkesinde yaptığı araştırma 2022 yılında bu ülkelerde bitki bazlı gıda satışlarının 5.7 milyar
Euro’ya ulaştığını gösterdi. Bitki Bazlı Gıdalar Derneği ile The Good Food Institute’nün (GFI) ABD’de yaptığı araştırma ise bitki bazlı gıdaların perakende satışlarının 2022 yılında ABD’de 8 milyar dolar ile rekor seviyeye
ulaştığına işaret etti. İki kıtadaki bu rekorlara karşılık Türkiye’de bu verilere ulaşamıyoruz ama artık vegan gıdalar daha görünür, ulaşılabilir ve yaygın tüketilmeye başladı.
BİTKİSEL SÜT YÜZDE 20 BÜYÜDÜ
Vegan versiyonları rekorlar kırarken, Avrupa’da hayvansal et ve süt satışları ise düşüyor. Önce GFI Europe verilerine bakalım. Avusturya, Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, İspanya, İsveç ve İngiltere’yi içeren 13 Avrupa ülkesinde 2022’de vegan
ürün satışları 5.7 milyar Euro’ya ulaştı. Bugünkü Euro/dolar paritesinden
yapılan kaba bir hesapla 6.2 milyar dolara işaret ediyor. Bu rakam 2020 yılına göre yüzde 22’lik artışı gösteriyor. Vegan et alternatifleri bu büy ümeye büyük
katkı verirken vegan peynir ve vegan deniz ürünlerine artan talep de önemli gelişme gösterdi. Buna karşılık, bazı hayvansal protein kategorilerinde satış rakamları düştü. GFI Europe, vegan et ürünlerinin 2020’den 2022’ye kadar
birim satışlarında yüzde 21’lik, bitkisel sütün ise yüzde 20’lik bir artış elde ettiğini duyurdu. Bitkisel süt yalnızca geçen yıl 2.21 milyar Euro kazandı. Aynı dönemde hayvansal kaynaklı et ve süt satışları sırasıyla yüzde 8 ve yüzde 9 azaldı.
144 MİLYON EURO’LUK VEGAN PEYNİR PAZARI
Vegan peynir pazarı ise hızlı büyüme göstererek toplam 144 milyon Euro’luk pazar değerine ulaştı. Bu rakam 2020 ile 2022 yılları arasında satışlarda yüzde 102’lik bir artış yaşandığını ve hayvansal peynirin büyümesinden 10
kat daha fazla olduğunu gösteriyor. Bitkisel yoğurdun birim satışları yüzde 16 artarken, konvansiyonel yoğurdun birim satışları yüzde 4 düştü.2020’den
2022’ye en yüksek büyüme verisini ise vegan deniz ürünleri sektörü gösterdi. İki yıllık dönemde vegan deniz ürünlerinin satış rakamları yüzde 343 arttı. Vegan deniz ürünleri pazarı, GFI Europe’a göre, bitki bazlı gıdaların en az gelişmiş alanı olmaya devam ediyor. Muazzam büyümeye rağmen, 2022’de yalnızca 43 milyon Euro’luk satış kaydedildi. Bitki bazlı krema, dondurma ve yemeklik ürün kategorilerinde de yüzde 79’luk bir artış gördü.
HÜKÜMETLERİN TEŞVİKİ ÖNEMLİ
GFI Avrupa Kıdemli Kurumsal İlişkiler Müdürü Carlotte Lucas,
“Bu rakamlar, Avrupa’nın bitki bazlı gıdalara yönelik iştahının artmaya devam ettiğini gösteriyor ancak bu pazarın hala küçük bir bölümünü temsil ediyor. Avrupalı şirketler ve hükümetler, tüketicileri daha sürdürülebilir
seçimler yapmaları için desteklemede kritik bir role sahip. Şirketler, lezzetli ve uygun fiyatlı bitki bazlı seçenekler geliştirmek için ürün yeniliğine yatırım yapmaya devam etmelidir. Hükümetler, iklim hedeflerine ulaşmak ve gıda güvenliğini artırmak için fiyatları düşürmek ve bitki bazlı seçeneklerin kalitesini artırmak için ihtiyaç duyduğumuz araştırma ve altyapıya yatırım yapmalıdır” dedi.
Geçelim ABD’ye. Bitki Bazlı Gıdalar Derneği (PBFA) ve The Good Food Institute’nün (GFI) hazırladığı rapor ABD’de bitki bazlı gıdaların perakende satışlarının 2022’de 8 milyar dolarlık rekor seviyeye ulaştığını ortaya koydu. PBFA CEO’su Rachel Dreskin, “Bitki bazlı gıda endüstrisi, kategoriler arası pazar paylarını korumak ve ABD perakende satışlarında 8 milyar dolar elde
etmek için eşi görülmemiş zorlukların üstesinden gelerek dayanıklılığını
kanıtladı” dedi.
BİTKİ BAZLI GIDALARDA ENFLASYON ETKİSİ
Raporda dünya genelinde etkili olan enflasyona da dikkat çekiliyor. Geçen yıl enflasyon hayvansal ürünlerin olduğu kadar bitki bazlı gıdaların da fiyatlarını artırdı. Dolar bazlı büyümeye rağmen, bitki bazlı gıdalarda adet
satışları da, 2022’deki toplam yiyecek ve içecek performansına paralel olarak yüzde 3 azaldı.
ENFLASYONA RAĞMEN ARTIŞ
2022 yılında hayvansal ürünlerin ortalama perakende fiyatı yüzde 15, satışları ise dolar bazında yüzde 11 arttı. Bununla birlikte, bitki bazlı gıdaların fiyatı yüzde 10 artarken, perakende satışlarda 2022’de yüzde 6,6 büyüdü. Bitki bazlı süt, 2022’de yüzde 8,5’lik bir büyümeyle, yüzde 40’tan fazla hanehalkı penetrasyonu ve yaklaşık yüzde 76’lık tekrar satın alma oranıyla perakende
satışlarda 2.8 milyar dolara ulaştı. ABD’de satılan hayvansal ve bitkisel toplam süt satışlarının yüzde 15’ini bitki bazlı sütler oluşturuyor. Ve marketlerde vegan sütler, toplam süt raflarının yüzde 25’ini kaplıyor. Vegan
yumurtalar da ABD’de oldukça iyi bir performansa imza attı. 2022’de küresel bir kuş gribi salgını yumurta kıtlığına ve fiyat artışlarına neden oldu. Bu durum, geleneksel yumurtaların satışlarındaki yüzde 47’lik artışla birlikte
birim satışlarda yüzde 1’lik düşüş olarak yansıdı. Vegan yumurta kategorisi satışlarda yüzde 14’lük bir artış yaşanırken birim satışları yüzde 21 oranında artarak 45 milyon dolara ulaştı.
VEGAN TEREYAĞINDA YÜZDE 15 ARTIŞ
Vegan kremalar yüzde 24 artışla 645 milyon dolara, protein tozlar yüzde 14 artşla 341 milyon dolara, vegan tereyağ yüzde 15 artışla 311 milyon
dolara yükseldi. 2022’de bitki bazlı et satışları yüzde 1,2 düşüşle 1.4 milyar dolara geriledi. Avrupa’nın aksine vegan peynir satışları ABD’de yüzde 2’lik düşüş gösterdi ve pazar 233 milyon dolara geriledi.
E-TİCARETTE DE BÜYÜME YAŞANDI
Perakende mağazalarının dışında, son üç yılda, bitki bazlı gıdaların
e-ticaret satışları da yüzde 78’lik bir büyüme sağladı ve hayvansal gıda
satışlarındaki yüzde 58,1’lik artışı geçmeyi başardı. ABD restoranlarının
yaklaşık yarısı bitki bazlı yemek seçenekleri sunuyor ve 2023’te vegan
seçenekleri menülerine ekleyeceğini belirtenler 4 kat arttı. PBFA, bitki bazlı tüketicilerin yaş ve sosyoekonomik geçmiş açısından farklı olduğunu ve Amerikalıların şu anda yüzde 70’inin bu ürünleri satın aldığını vurguluyor, rakam 2021’de yüzde 66 idi. Amerikan hane halklarının yüzde 80’i tekrar tekrar bitki bazlı alımlar yapıyor.
