Hilal SARI
Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde ve Davos Zirvesi’ne katılan diğer birçok önemli para otoritesi, volatilitenin çok yüksek seyrettiği ve bireysel yatırımcıların bu çalkantıda sık sık varını yoğunu kaybetmesiyle gündemlerden düşmeyen kripto varlıkları “hiçbir değeri yok” diyerek yerden yere vurdu. Son birkaç yılda benzer yorumlar yapan çok önemli isimler de var. Ancak Euro Bölgesi’nin para politikalarının başında bulunan ve mevcut ekonomik sistemin en güçlü kadın yöneticilerinden biri olan ECB Başkanı Christine Lagarde’ın tepkisi merkezi ve merkeziyetsiz (defi) finans sistemleri arasındaki bu çekişmede önemli bir dönüm noktası.
Daha önce Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı olarak da görev yapan Lagarde, İsviçre’nin Davos kasabasında yapılan Dünya Ekonomik Forumu’nda (WEF), Zirvenin ve forumun kurucusu Klaus Scwab’la gerçekleştirdiği oturumda kripto paraların para birimi bile olmadığını vurgulayarak “Bunlar spekülatif varlıklar ve zamanla değerleri ciddi ölçüde değişebiliyor. Ve kendilerini para birimi olarak lanse ediyorlar ama değiller” ifadelerini kullandı. Lagarde, geçtiğimiz cumartesi günü de Hollanda’da katıldığı bir televizyon şovunda “Çok naçizhane fikrim, bence (kriptoların) hiçbir değerleri yok. Değerleri hiçbir şeye dayanmıyor, bir güvenlik çıpası görevi görecek herhangi bir varlığa dayalı değiller” diye konuştu.
Lagarde’ın kriptoları yerden yere vurduğu ve piyasalara bireysel yatırımcıları koruma amacıyla regülasyonların hızlanacağı sinyalini veren açıklaması şöyle devam ediyor:
“Şunu açıkça dile getirmemiz gerekiyor. Bir varlık, regüle ediliyorsa, varlık regülatörleri ve denetçileri tarafından denetleniyorsa varlıktır, aksi takdirde para birimi olduğunu iddia edemez. Çünkü denetimler yoksa varlık da varlık değildir. ”
Dolara veya diğer rezerv paralara çıpalanmış stabil (sabit) coin’lerin ise sadece “para birimini taklit ettiğini” söyleyen Lagarde, coin ihraç edenlerin coin’i destekleyecek kadar doları ya da rezervi olması gerektiğini hatırlatarak “Burada da regülasyon tüketicileri olası spekülasyonlara karşı korur” diyor. Çok yakın bir tarihte Terra USD sabit coinin dolara çıpasını kaybetmesine atıfta bulunan Lagarde “Kısa bir süre önce olanlar rezerv para birimlerinin her zaman istenildiği kadar likit olmayabileceğini gösterdi” açıklamasını yaptı. Lagarde’ın sözleri ne anlama geliyor? Kripto para piyasası patlamaya hazır bir bomba mı? Böyle bir durumda nasıl sonuçlar olur? Dahası bu iddialara kimler katılıyor?
Küresel piyasaların bir diğer güçlü kadın figürü Uluslararası Para Fonu (IMF) Yönetici Direktörü Kristalina Georgieva da, Lagarde ile aynı görüşte ve kripto para piyasalarını “saadet zinciri” olarak nitelendiriyor. Davos Zirvesi’nde bir panelde konuşan Georgieva “Biri size herhangi bir varlıkla desteklenmeyen birşey üzerinden yüzde 20 dönüş vaadediyorsa, normalde buna ne dersiniz? Piramit sistemi. Başka bir deyişle bu dijital çağda bir saadet zinciri”. Halk arasında 'saadet zinciri’ olarak bilinen piramit sistemi, sisteme katılan bir üyenin başka bir üyeyi sisteme dahil ederek para kazandığı bir iş modeli. (Sistem, kapsamına alabileceği insanın sonsuz sayıda olmaması, önceden katılanların hep daha çok kazanması ve sonradan katılanların çoğu kez mağdur olması sebebiyle birçok ülkede yasa dışı).
2008 ekonomik krizi dahil olmak üzere birçok ekonomik krizi öngören ABD’li ekonomist Nouriel Roubini de Bitcoin’in ve kripto varlıkların “ne para, ne de varlık” olduğunu söyleyen önemli isimlerden biri. Roubini, sık sık Bitcoin’in ve diğer kripto paraların balon” olduğu görüşünü dile getiriyor.
Fransa Merkez Bankası Başkanı François Villeroy de Galhau, Davos’taki oturumda kripto varlıklar için “Güvenilir para birimi değiller, güvenilir ödeme aracı değiller. Bir para birimi olabilmesi için, birilerinin değerden sorumlu olması gerekir ve kriptolarda değerden kimse sorunlu değil” dedi. Villeroy da özellikle Terra’nın çöküşü sonrası birçok vatandaşın kriptolara olan inancının kaybolduğu görüşünde.
Öte yandan merkezi bir yapısı olmayan ve altın gibi reel bir varlığa dayanmayan kripto para varlıkların gelecekte çok daha büyüyeceğini öngören bir kesim de var. Coinbase CEO’su Brian Armstrong kripto ekonomisinin gelecek 20 yıl içinde küresel ekonominin yüzde 15’ine denk gelecek kadar büyüyeceğini öngörüyor.
Piyasaların en büyük oyuncusu Bitcoin, Kasım 2021’de 69 bin dolarla zirveyi gördüğü günleri geride bıraktı ve çarşamba itibariyle tekrar 30 bin doların altına kadar indi. Bu kripto paranın tarihi zirvesinden yüzde 50 düştüğü anlamına geliyor. Sabit coin’lerde yaşanan Terra depremi ve LUNA coin’inin değerini tamamen sıfırlaması deprem etkisi yarattı ve panik piyasanın geneline de sıçrayarak tüm dünyada birçok bireysel yatırımcıyı zor durumda bıraktı. ABD Merkez Bankası ve diğer büyük merkez bankalarının para musluklarını sıkması da, en riskli varlık sınıflarından biri olarak görülen kripto para piyasalarındaki düşüşte etkili ve Bitcoin’in 69 bin dolarla rekor kırdığı tarihte 3 trilyon dolara yaklaşan kripto piyasası gelişmelerle 1,2 trilyon dolara kadar geriledi. Piyasanın ikinci büyük oyuncusu Ethereum da tarihi zirvesinden yüzde 60 düşmüş durumda. Kasım 2021’de 5 bin dolarla rekora ulaşan Ethereum sadece mayıs ayında yüzde 35 düştü ve perşembe itibariyle 1.821 dolardan işlem görüyor.
