SELENAY YAĞCI
Deri insan vücudunun en önemli parçalarından birisi. Derimiz sayesinde çevremizi hissediyor, bizim için tehlikeli olabilecek sıcak, soğuk durumları ve tehlikeleri fark edebiliyoruz. Ama size ‘artık canlılara özgü bu durum makineler için de geçerli olabilecek’ deseydim? Bilim insanları dünyanın dört bir yerinde uzun yıllardır bunun için çalışıyor ama en yeni icat ABD’den geldi. Bir süredir ‘monolitik bir e-deri’ üzerinde çalışmalar yapan Stanford Üniversitesi ekibi beyin ile doğrudan bağlantı kurabilen ve dokunma hissini sağlayan elektronik deri üretti.
Çığır açan yapay deri, sinir sinyallerinin beyinle iletişim kurmasına benzer şekilde elektrik sinyallerine dönüştürülen sıcaklık, basınç ve gerginlik sensörleriyle donatıldı. E-deri bu sensörler aracılığıyla beyne zevk veya acı verici hisler iletiyor. Daha da önemlisi acı, basınç ve sıcaklık gibi insana özgü uyaranları ‘hissetme’ yeteneğine sahip robotların geliştirilmesine de kapı aralayacak.
E-deri önce fare beyin hücrelerinde test edildi. Elektronik cilt, normal bir cilt gibi ince ve esnek, bir bandaj gibi deriye yapışıyor. Dış sıcaklık ve basıncı ölçen sensörler içeriyor ve bu verileri beyindeki implant edilmiş bir elektroda elektrik sinyalleri şeklinde gönderiyor. Bu sinyaller beyne daha yumuşak bir dokunuş ile sıkı bir el sıkışma, çilek ile elma veya sıcak ile soğuk gibi hisler arasındaki farkı anlatıyor. ABD’de Stanford Üniversitesi Araştırma Grubu’ndan Jiancheng Lai ve Weichen Wang, sıcaklık ve basınç gibi duyumları, insan beynine yerleştirilmiş elektrotlar tarafından okunabilen elektrik sinyallerine dönüştüren dijital bir deri geliştirdi. Sadece birkaç nanometre kalınlığındaki elektronik deri, yapay zeka tabanlı protez uzuvlar ile beyin arasında daha doğal etkileşim için büyük umut oldu. Protezi olan insanların basınç ve sıcaklığı hissetmelerine olanak sağlayan bir elektronik cilt, çevreleriyle daha kolay etkileşimde bulunmalarına yardımcı olacak.
Monolitik e-deri diye bilinen giyilebilir elektronik devreyi geliştiren Stanford Üniversitesi ekibi, çığır açan buluşlarını Science adlı akademik dergide “Organizma ve makine arasındaki yok olan sınır” başlığıyla yayımlanan çalışmada detaylandırdı. Çalışmanın kıdemli yazarı, Stanford Üniversitesi’nden Zhenan Bao yeni nesil teknolojinin uzaktan kontrol edilen robotik bir uzuv aracılığıyla hisleri ve nesneleri algılamak için de kullanılabileceğini söyledi. Profesör Bao, “Buradaki engel, insan dokunuşunun çarpıcı duyusal yeteneklerini taklit edecek mekanizmalar bulmaktan ziyade, bunları yalnızca deri benzeri malzemeler kullanarak bir araya getirmekti” diye konuştu. Ekip halihazırda teknolojinin ölçeklenebilirliğini artırmayı ve vücudun çevresel sinir sistemi aracılığıyla kablosuz iletişimi sağlayacak, vücuda yerleştirilebilecek bir çip geliştirmeyi planlıyor. Elektronik deri üzerine yakın zamanda yapılan diğer araştırmalar, robotlara duyusal geri bildirim ve fiziksel öz farkındalık sağlamayı amaçlayan robotik alanına odaklandı.
Edinburgh Üniversitesi’nden bir ekip geçen aylarda ‘insan ve hayvanlarınkine benzer’ algısal duyular sağlayan bir cihazı tanıtmıştı. Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’ndeki (Caltech) mühendislerin 2023’te yürüttüğü ayrı bir çalışmadaysa, robotların nehirlerdeki kirlilikten sinir gazlarına ve biyolojik tehlikelere kadar her şeyi tespit etmesine imkan sağlayabilecek, zehirli kimyasalları algılayabilen bir tür yapay derinin çerçevesi oluşturulmuştu.
