Selenay YAĞCI
Eskiden keyifle izlediğimiz, okuduğumuz bilim kurgu efsaneleri hayatımızın içine girmeye devam ediyor. Mesela bebekleri anne karnına ihtiyaç duymadan doğuma kadar büyüten yapay rahimler… ABD’li yazar Ted Chiang, ‘Nefes’ kitabında, ‘mekanik bir dadı’yı anlatıyor. Hikayeye göre robot dadının yetiştirdiği çocuklar, diğer insanlarla sosyalleşemiyor. Bu kitabın dışında yapay rahim tasvirleri, Aldous Huxley’in Cesur Yeni Dünyası’ndan Matrix’e kadar bilimkurguda kendine sıkça yer buluyor. Geçen hafta Çin bilim insanları, distopyalarda kendine yer bulan yapay rahim teknolojisiyle gündeme oturdu.
‘Journal of Biomedical Engineering’ adlı bilimsel dergide yayımlanan araştırma makalesi gebeliği tarihe karıştırabilecek bir proje üzerinde çalışıldığını gösterdi. Yapay bebek üreme modeli olarak adlandırılan teknoloji ile bebeklerin anne karnı dışında büyüyebileceği bir teknoloji üzerinde çalışılıyor. Bu gelişme dünyada yankı uyandırdı. Robot dadıdan önce, rahim dışında bir gebelik fikri gündem yarattı. Basın projeye ‘Kavanozda bebek’ adını verdi.
Hamileliğe yardım eden, yapay rahim birkaç yıl önce hayatımıza girmişti. Ancak henüz yapay rahimlerde embriyolar büyütülemiyor. Çin’in Wuzhong eyaletinde görevli Biyomedikal Mühendisliği Enstitüsü’nden uzmanlar, anne karnı dışında büyüyebilen insan embriyosu için yol aldı. Bu proje yapay rahimde büyüyen insan embriyoları için de yakın gelecekte robot dadılar kullanılabilmesini öngörüyor.
Araştırma makalesinde robot dadının halihazırda yapay rahim ortamındaki hayvan embriyolarını beslemek için nasıl kullanıldığı anlatıldı. Makalede “İnsana özgü embriyo gelişiminin fizyolojisi hakkında hâlâ çözülmemiş pek çok gizem var” ifadesi yer alırken bu teknolojinin “yaşamın kökenini ve insanlarda embriyonik gelişimi daha iyi anlamaya yardımcı olmakla kalmayıp doğuştan gelen özürleri ve üreme sağlığına dair başka önemli sorunları çözmek için teorik bir temel sağlayacağı” da belirtiliyor. Makaleye göre sistem, fetüsün kadın rahminin doğal ortamında olduğundan daha güvenli ve verimli büyümesini sağlıyor. Çinli araştırmacılar embriyoların gelişimi için güvenli bir şekilde kullanılabileceğini kanıtlamış olsa da teknolojinin iki haftalık gelişimini tamamlamış insan fetüslerinde kullanılmasını önleyecek yasal engeller hâlâ mevcut. Teknoloji, emekleme aşamasında bile değil. Fareler üzerinde geliştirilmesi planlanıyor. Kat edilen aşamada, yapay rahimde büyüyen embriyonun takibini yapacak robot sistemi, yani bir tür ‘otomatik dadı’ elde edildi. Robot dadı, embriyoları gelişim kapasitelerine göre sıralama yeteneğine sahip. Uzmanlar ise zaten yapay rahim teknolojisinin 3-4 yıldan beri tüp bebek tedavilerinde beşinci güne kadar uyguladığını hatırlattı. Bilim kurgu filmlerini andıran bu sistem, insanlık tarihini değiştirebilir.
