Canan DEMİRAY
Sliding doors, Butterfly Effect gibi filmler yaşamımızda aldığımız ufak bir karar değişikliğinin hayatımızda nasıl başka yollar açabileceğini izlediğimiz romantik filmlerdi. Matrix çok sonra Inception ve Marvel Evreni ise bizleri paralel dünyalara taşıdı. Her Şey, Her Yerde, Aynı Anda ise bir kaç janrayı birleştirerek bize farklı duyguları bir arada yaşatıyor. Farklı kurgusuyla çılgın bir komedi bilim- kurgu olarak görünen film, günün sonunda bir aile draması. Kah ağlayıp, kah güleceğiniz bu çok evrenli aksiyon filmi ilk bir kaç dakika size sıkıcı gelebilir, şans verin derim.
Filmin kahramanı Evelyn Wang, ellilerinde, yumuşak başlı ama beceriksiz bulduğu kocası Waymond ile küçük evlerinin alt katında bir çamaşırhane işleten Çinli göçmen bir kadındır. Bir zamanlar ailesine karşı gelerek evlenip Amerika’ya göç eden Evelyn, başarılı bir yaşam kurduğuna Çin’den onlarla kalmaya gelen, bunamaya başlamış babasını ikna etmenin peşindedir. Eşcinsel kızları Joy ise onlardan ayrı yaşamakta ve Evelyn ile arasındaki uçurum büyümektedir.
Film, vergi sorunlarını çözmek için belgeler içine gömülmüş Evelyn’in bir yandan babasını memnun etme çabası, o akşam için planladıkları Çin Yılbaşı Partisi telaşı ve üstüne bir de kızıyla tartışması ile açılır. O sırada bir de Waymond, Evelyn’e boşanma kağıtları verebilmek için doğru anı kollamaktadır. Babası Gong Gong’a kızının eşcinsel olduğunu söylemekten kaçınan Evelyn, Joy’u küstürünce babası ile ilgilenecek kimse kalmaz, onu da yanlarına alarak vergi dairesi IRS’teki randevularına doğru yola çıkarlar.
IRS asansöründe çok garip bir şey olur - Waymond, bir anda farklı bir kişiliğe bürünür ve tehlikede olduklarını söyleyerek Evelyn’in kulaklarına iki küçük cihaz yerleştirir, telefonundan onu alternatif evrene bağlanmak üzere bir program çalıştırır. Evelyn daha ne olduğunu anlayamadan bir anda tüm hayatı gözlerinin önünden geçmeye başlar ve biz de geçmişte olan herşeyi, öğreniriz. Gariplikler burada bitmez. Asansörden inmeden Waymond, ona özel talimatların olduğu bir not verir. Evelyn’nin önünde iki yol vardır. Ya görüşmeye gidip görevliyi dinlemeye başlayacak ya da odanın diğer tarafındaki temizlik odasına gidip başka bir dünyanın kapılarını aralayacaktır. IRS Görevlisi Diedre de hayatlarını zorlaştırmak için herşeyi yapmaya hazır gibidir. İş böyle olunca, Evelyn şansını denemeye karar verir. Talimatlar arasında ayakkabılarını ters giyip gözlerini kapaması gerekiyordur. Oz Büyücüsü’nde Dorothy’nin ayakkabılarına pek benzemese de Evelyn’nin kırmızı ayakkabıları da sihirli yolculuğun kapısını açmasına yardım eder ve bu noktadan sonra işler iyice karışır.
Aksiyon dolu, kafa karıştırıcı yolculuğa Evelyn ile çıkarken derin bir nefes almalısınız çünkü filmin temposu soluklanmaya pek de izin vermiyor. Evrenler arası sıçramayı öğrenen Evelyn alternatif benlikleriyle tanışıyor, süper kahraman düşmanı Jobu Tupaki’nin ise kızı olduğunu öğreniyor. Evelyn, evreni kurtarmak için kızıyla savaşmak zorundadır, bir yandan da ilişkilerini düzeltmeye çalışır. Çamaşırhane işletirken sıçradığı paralel evrenlerden birinde büyük bir film yıldızı, birinde opera sanatçısı, birinde ise teppanyaki şefi oluyor. En gariplerinden biri ise Evelyn ve Deirdre’nin sevgili oldukları, parmakları sosisli şeklinde olduğu evren herhalde. Bir evrende ise Evelyn ve kızı uçurum kenarında kaya. Okudukça absürt gelebilir ama farklı kurgusu, kostüm tasarımları, her evrende eklenen karakterleriyle kaostan bir bütünlük doğuyor.
En vurucu diyaloglardan biri ise herhalde Waymond’un “Şimdiye kadar binlerce Evelyn’le tanıştım, hiçbir Evelyn senin gibi değildi. Tamamlanmamış bir sürü amacın, bir sürü kovalamadığın hayalin var. Sen kendinin en kötü halini yaşıyorsun” olsa gerek. Evelyn adım adım aydınlanıyor. Ailesinden gördüğü öğrendiğini, yıllar içinde tercihlerinden kaynaklanan pişmanlık ve öfkesini yansıttığı ailesiyle adım adım sarsılan ilişkisini, yaşadığı evrenin nasıl şekillendiğini anlamaya başlıyor. Klişe bir şekilde Asyalı pasif bir adam gibi görünse de Waymond, nezaketinin aslında bir güç olduğunu uzun bir uğraşın ardından Evelyn’nin görmesini sağlıyor.
Todd Field’ın “Tár”ı, Martin McDonagh’ın “The Banshees of Inisherin”i, uzun zamandır beklenen James Cameron’un “Avatar: The Way of Water” filmi ve Spielberg’in kendi hayat hikayesinden yola çıkarak yaptığı “The Fabelmans”ı gibi En İyi Film kategorisi için güçlü adaylar da varken filmin başarısı bir çok kişiyi şaşırttı. Son yıllarda Oscar Ödüllerinin beyaz ve erkek egemenliğinde olduğu klişesini yıkmak için adaylar ve ödüller konusunda hassas davranmaya çalışırken Akademi abarttı diye düşünen bir kesim de mevcut. Moonlight, Parasite gibi farklı yapımların da geçtiğimiz yıllarda değer gördüğünü unutmayalım, zaman da değişiyor.
Ancak film çok da konuşuldu, bağımsız film ödüllerinde başarı kazandı, ardından hem erkek hem de kadın oyuncusuna Altın Küre de getirdi. Muazzam stüdyo bütçeleri olmaması belki de prodüksiyonda daha yaratıcı kurgular kullanılmasına, iyi oyunculukla desteklemesine, eğlenceli, duygusal ve çok katmanlı bir hikayenin bizlerle buluşmasını sağladı. Aldığı tüm övgüler ve eleştiriler göz önüne alındığında, belki de özgünlük ödüllendirildi ve yeni nesil filmler için de bir yeşil ışık yandı diye de düşünmek mümkün.
Aslında başta Akademi Ödüllerinde ödül alacak bir yapım olduğunu düşünen pek yoktu; Düşük bütçeli bağımsız bir film olarak geçen yıl South by Southwest (SXSW)’te prömiyer yaptığında aldığı olumlu eleştiriler distribütörü olan A24’ü de şaşırtmış, sınırlı gösterimle izleyiciyle buluşmuştu. Film merak uyandırmaya başlayınca yaz başında yeniden sinemaya döndü. Filmin yazar ve yönetmenleri Daniel Kwan ve Daniel Scheinert daha önce yaptıkları yine oldukça ilginç bir film olan “Swiss Army Man” ile tanınıyor.
