ŞEBNEM TURHAN
Sağlıklı yaşam ve diyetlere yönelik yapılan her araştırma bitki bazlı diyete da ha fazla işaret ediyor. Beslenme ve gıda araştırmalarında uzman Dr. Andres Ardis son Korat liderliğinde yürütülen ve The American Journal of Clinical Nutrition’da yayımlanan yeni çalışma, bitki bazlı gıdaları daha iyi sağlık sonuçlarıyla ilişkilendiren giderek artan sayıdaki araştırmaya katkıda bulunuyor. Çalışma, daha fazla miktarda bitki bazlı protein tüketen kadınların daha sağlıklı bir yaşlılığa sahip olabileceğini öne sürüyor. Araştırmacılar, ‘sağlıklı yaşlanma’ yaşayıp yaşamadıklarını değerlendirmek için 1984 ile 2016 yılları arasında neredeyse 50 bin kadını izledi. Takip ettikleri kadınlarda ‘11 önemli kronik hastalıktan arınmış olmak, ruh sağlığının iyi olması ve biliş sel ya da fiziksel işlevlerde herhangi bir bozulmanın olmamasına dikkat edilirken sonuç olarak orta yaşta daha fazla miktarda bitki bazlı protein tüketen kadınların ‘sağlıklı yaşlanma ihtimalinin daha yüksek’ olduğu bulundu. Araştırmada, orta yaş ta fasulye ve baklagiller gibi bitki bazlı proteinleri da ha fazla tüketen kadınlar da kalp hastalıkları, kanser, diyabet ve bilişsel gerilemede önemli bir azalma görüldü. Toplamda katılımcıların yalnızca yüzde 7,6’sı araştırmacıların sağlıklı yaşlanma tanımına uyuyordu. Bitki bazlı proteinler açısından zengin diyetleri uygulayanların sağlıklı yaşlanma olasılığının yüzde 46 daha yüksek olduğu görüldü. Bu arada, daha yüksek hayvansal protein tüketimi yüzde 6’lık bir düşüşle bağlantılıydı.
Araştırma ayrıca bitki bazlı proteinlerin LDL (bazen ‘kötü’ olarak da bilinir) kolesterolü, kan basıncını ve insülin duyarlılığını düşürmeye katkıda bulunduğunu da vurguladı. Bunların hepsi kalp hastalığı riskini azaltmada çok önemli faktörler olarak sıralanıyor. Buna karşılık, hayvansal proteinler tam tersi bir eğilim göstererek potansiyel olarak kronik hastalık riskini artırdı. Araştırma, bitki bazlı proteinlerin insanlar yaşlandıkça daha sağlıklı, hastalık sız bir yaşam tarzını teşvik ettiğini bulmak için onlarca yıllık verileri kullandı. Bu, ikizler üze rinde vegan diyeti uygulayanların sadece sekiz hafta içinde kilo verdiklerini ve kolesterol ve insülini azalttığı ‘çığır açan’ bir de ney de dahil olmak üzere yakın zamanda yapılan çalışmalara destek sağlıyor.
Öte yandan US News & World Report, 2024 yılının en iyi diyetlerini açıkladı ve çok az hayvansal ürünle bütün gıdaları, sağlıklı yağları, fasulyeyi ve yeşillikleri öne çıkaran Akdeniz diyeti bir kez daha birinci oldu. Türkiye, Yunanistan, İtalya ve İspanya gibi Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerin geleneksel beslenme alışkanlıklarından etkilenen beslenme düzeni, üst üste yedinci kez zirvede yer aldı. Ulusal düzeyde tanınan 40’tan fazla diyetisyenin yardımıyla 2024 diyet listesini derleyen yayın, “Akdeniz diyeti tek bir besin veya besin grubundan ziyade diyet kalitesine odaklanıyor” diyor. Haberde, “Çok sayıda çalışma, kalp hastalığı ve tip 2 diyabet dahil olmak üzere kronik sağlık sorunları riskini azalttığını, aynı zamanda uzun ömürlülüğü ve yaşam kalitesini artırdığını gösterdi” denildi. Bu yıl ilk 10’da yer alan diğer diyetler arasında bitki bazlı gıdaları vurgulayan ve eti ara sıra tüketimle sınırlandıran esnek diyet ve vegan diyeti yer alıyor. US News & World Report’a göre, ikincisi, bütün gıdalara öncelik verirse en sağlıklı beslenme yollarından biri olabilir, ancak aynı zamanda paketlenmiş ve işlenmiş gıdalara da güvenebilir.
Geçen yıl yapılan bir araştırma da, yalnızca beslenmeyi değil aynı zamanda fiziksel aktiviteyi, dinlenmeyi ve sosyal alışkanlıkları da içeren Akdeniz yaşam tarzının tüm nedenlere bağlı ölüm riskini yüzde 29 oranında azaltabileceğini öne sürdü. Araştırma özellikle kansere baktı ve diyetin hastalıktan ölme riskini yüzde 28 oranında azaltabileceği sonucuna vardı. Diğer iki çalışma, Akdeniz diyetinin alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini ve yürü meye başlayan çocukların biliş sel gelişimini destekleyebileceğini kaydetti. US News & World Report ayrıca Akdeniz yemeklerinin “Amerikanlaştırılmış” versiyonlarının otantik, sağlıklı bir Ak deniz diyeti için uygun olmadığını da açıklığa kavuşturdu. “Derin yağda kızartılmış peynir ve falafel, ağır makarna yemekleri ve bol miktarda sığır ve domuz eti hiç de sağlıklı değil” diye belirtildi.
