AKILFİKİR – ŞEREF OĞUZ
Benim sadık yârim, kara topraktır” diyordu Âşık Veysel… Haklıydı da… Belki de sadakate dair tek gerçek, sadece toprak kalmıştır. Mal, mülk, kariyer, şöhret, sağlık… Her biri geçici olarak seninle… Hele ki patron isen ve çalışanından sadakat bekliyorsan, şunu unutma; “çalışanının sadakati, senin çalışanına sadakatinden fazla olmayacaktır.”
Bu giriş; yazının ana fikrine dair özetti. Sabırsız okur gerisini merak ederse okusun. Ama ben yine de sadakatin kadim kavramı üzerinden birkaç kelâm edeceğim. Nedir bu sadakat denilen efsunlu şey…
Liderler, sadık destekçilerle yürür. Liderlik testi de bu açıdan çok nettir. Ardına döner bakarsın, sadıkların hala seni izliyorsa, evet; lidersin. Değilse, terk edilme ihanetine uğramışsın demektir.
Kendine iyilik edene, lütufta bulunup koruyana minnet ve şükran duyar, ona bağlanırsın. Bu bağa hürmetin adı; sadakat olur. O bağa yakışır hareket eder, o şekilde davranır, hainlik ve döneklik etmezsin.
Vefa; sadakatin alışkanlık haline gelenidir. Hatır bilme halidir. Şükran duyma becerisidir. Sana emanet edileni koruyabilmek yetisidir.
Sırrına sadık olmak, bildiğini saklama külfetidir ve zor iştir. O sırrı sana emanet eden izin verene dek taşırsın. O sırra sadakat gösterdikçe kendine sadık olma olgunluğun gelişir.
Tasavvufta sadakat, yüceltilen bir duygudur. Her neye sadık isen o seni yüceltir. Sadakat bitince, bağ da kopar ama yerini ihanetin yıkıcı gücüne bırakır.
Bugün birine sadık isen yarın başka birine sadık olabilir misin? Eğer sadakat ikili ilişkiyi tanımlıyorsa; hayır… Sadakatin yeşerdiği; güven ortamıdır. Güvenin hayat kaynağıdır. Sadık birine güvenirsin. Güvendiğin birine emanet edersin sırrını…
Test edilmemiş sadakat, arafta durmalıdır. Başa hal gelmeyince sadakatin derinliği anlaşılamaz. Eğer sadakati para ile alıyorsan, sana sadakatini sunan; senden daha fazla ödeyene sadık olacaktır.
Sadık dostu akrabaya yeğ tutan, kan bağı ve çıkarsızlık halidir. Çoğu sadık kişi, ihanete fırsat bulamayan olabilir. Bu yüzden arafta demlenmeden sunulan sadakate ihtiyatlı bak…
Neticede; yemine gerek görmeyecek kadar sözlerin sadakat gösterebiliyorsan, sadık birisin. Unutma ki sadakatin en zoru; kendine sadık kalabilmektir.
Peki, bu kavramı neden Hafta’nın gündemine aldım ve Ekonomi Gazetesinde buna yer verdim? Şundan… Her nereye gitsem, patronlar çalışan sadakatsizliğinden, çalışan da patronun sadakatsizliğinden yakınıp duruyor.
Bu durumu “iş ahlakı” kavramına bağlamak yerine, sadakatsizlik dinamiğinin ne olduğu üzerinde durmakta fayda var. Uluslararası işe alım danışmanlığı şirketi PageGroup tarafından dünya genelinde yaptırılan 2023 Yetenek Trendleri Araştırması; “Türkiye’de çalışanlar değişime açık: sadakat cazibesini kaybetti” diyor.
Araştırmaya katılanların neredeyse %97’si iş değiştirmeye sıcak bakarken, %57'si aktif olarak iş arıyor. Çoğu çalışanın, yaş, cinsiyet, şu anda tutulan pozisyon ve sektörden bağımsız olarak, yeni kariyer zorluklarına açık olduğu gözlemleniyor.
Pandeminin başlangıcından beri çalışanların %60’ı pozisyon değiştirmiş. Uzun süre tek bir şirkette çalışma kültürünün demode duruma gelerek, işten işe geçiş yeni bir norm olmaya başladı. Özel hayata gösterilen ilgi ve özen ile esneklik ihtiyacı arttı.
Bu, işverenlere karşı sadakatin azalmasına neden oldu. Güç dengesi şirketlerden adaylara kayıyor ve yeteneklerin artık ellerinde birçok teklif var. Bu durum münferit değil, adeta evrensel bir akım haline geldi. Kısaca; ekonomik zorluk arttıkça, iş değiştirme hevesi de artıyor.
“Yeni fırsatlara açığım” diyenlerin oranı, dünyadaki zorlayıcı ekonomik tabloya rağmen azalmıyor. Aslında ekonomik performans zorluğu ile yeni bir iş arama hevesindeki artış arasında doğrudan bir ilişki bulunuyor. Yani ekonomik ortam kişileri zorladıkça, Türkiye’deki iş gücünün %82’si tedbirli olmaktansa, daha çok iş aramaya koyuluyor. Bu oran Polonya’da %74, Portekiz’de %67, İngiltere’de %53, Almanya’da %43 olarak görülüyor.
İş tatmini artık her şeyden önce gelmiyor. Türkiye’de araştırmaya katılanların %28’i maaşlarından memnun olsalar bile, kendileri için daha iyi seçenekler aramaya istekliler. Bu durum işverenler için önemli bir sinyal. Yetenekleri çekmek ve elde tutmak zorlaşıyor. Kolektif bilinçte işle ilişkinin artık bir öncelik ve yaşam doyumu kaynağı olmaması dikkat çekici bir boyuta ulaşıyor. Yeni nesil yetenekler 'proje modunda' iş yapmayı ve çoğunlukla, uzun vadeli bir işten ziyade, beceri kazanabilecekleri deneyim ve fırsatları tercih ediyor.
Türkiye’deki genç yeteneklerin %72’si aldıkları ücreti emekleri için yeterli bulmazken, %61’i maaşın bir iş ilanında en etkileyici bilgi olduğunu söylüyor. İşverenler ise, maaşın öneminin farkında olmakla birlikte, %87’si maaş beklentilerinin karşılanmasını, işe alımlarda karşılaştıkları en büyük zorluk olarak görüyor.
Bu yeni gerçeklikte, ücretlendirme, işleri değiştirmek için daha da güçlü bir motivasyon oluyor. İş arayan adaylar, harcadıkları zaman ve enerji için adil bir maaş bekliyor. Yeni bir pozisyonu kabul etmek söz konusu olduğunda maaş hala bir numaralı faktör... İşte size sadakatin yeni tanımı…
Araştırmaya göre enflasyonun etkisini dengeleyecek bir maaş arayışı öne çıkıyor. İşverenler en değerli yeteneklerin maaşlarını sürekli olarak izlemeleri öneriliyor. Çünkü Türkiye’de çalışanların %75'i iş yerlerini değiştirmeden önce ücret artışı talep etmiyor.
Bir eskimiş ve kullanışsız ezberimiz de ülkeler arasındaki dostluğa sadakat üzerinedir. Söz konusu Azerbaycan olduğunda; “tek millet iki devlet” ifadesi kullanılır. Kardeşlikten ve kardeşler arasındaki sadakate fazlaca vurgu yapılır. Oysa uluslararası ilişkiler, sadakat yerine ittifak üzerinden yürür. Eğer tersi olsaydı, “tek millet ve tek devlet” derdik.
Son söz olarak… Müşterine sen ne kadar sadık isen, onun sadakatinin üst sınırı da bu olacaktır. Çalışanına ne kadar sadık isen çalışanın da sana ancak o kadar sadık olacaktır. Eğer sen müşterini; “benim paramı cebinde taşıyan insan” diye tanımlar ve “cebinden parasını alıp biran önce ondan kurtulayım” diyorsan, müşteri sadakati bunun neresinde?
Çalışanını şayet, “para karşılığı zamanını kiraladım” diye görüyorsan, sadakatten değil çıkar odaklı ittifaktan söz ederiz. Çalışanın da karşılık olarak; “zamanımın bir bölümünü kiraya verdiğim ve karşılığında genişletilmiş alım gücü edindiğim” tanımıyla sana yaklaşacaktır.
Hal böyle olunca diyeceğim odur ki… Sadakat, kalpten gelir ve duyguya yöneliktir. İttifak ise beyinden gelir ve çıkara yöneliktir. Mutlu haftalar dilerim.
