Şebnem TURHAN
Bitki bazlı beslenme ve sağlığa faydaları konusunda son yıllarda oldukça yoğun araştırmalar yayımlanıyor. Bugün size bahsedeceğim araştırma ise tam 32 yıl boyunca verileri takip edilmiş oldukça kapsamlı bir araştırma. Harvard Üniversitesi’nden bilim insanları 1986’dan 2018’e kadar 100 bin kişinin beslenme alışkanlıklarını ve diyetini takip etti. Sonuç, çarpıcı: Bitki bazlı bir diyet, daha uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmenize yardımcı olabilir.
Araştırmacılar, 1986'dan 2018'e kadar 100 bin kişinin diyetini takip etti, bu kişilerin 47 binden fazlası takip döneminde hayatını kaybetti. Tam tahıllar, meyveler, sebzeler ve kuruyemişler dahil olmak üzere bitki bazlı gıdaları daha fazla tüketenlerin, hepçil yani et ve süt ürünleri ağırlıklı beslenen insanlara kıyasla bu zaman diliminde ölme olasılığının daha düşük olduğunu buldular.
Araştırma ekibi yakın zamanda bulgularını Amerikan Beslenme Derneği'nin yıllık toplantısı olan Nutrition 2023'te sundu. Bilim insanları, gıdanın insan sağlığı ve çevre üzerindeki etkilerini gösteren yeni bir Gezegensel Sağlık Diyet Endeksi (PHDI) geliştirdi. Bu endeks, diyabet, kalp hastalığı ve felç gibi kronik hastalıkların yanı sıra arazi kullanımı, gezegenin ısınmasına neden olan kirlilik ve su kullanımı gibi çevresel etkileri de hesaba katıyor; puan ne kadar yüksekse, diyet de o kadar iyi. Araştırma ekibi, çalışmalarının, bitki bazlı gıdaların kırmızı ve işlenmiş etlerden daha sağlıklı ve gezegene daha az zararlı olduğunu gösteren mevcut araştırmalara dayandığını söylüyor.
İnsanların gezegen için iyi olan gıdaların tavsiye edilen günlük alımına ne kadar sadık kaldıklarını ölçen Gezegensel Sağlık Diyeti Endeksi'nde en yüksek puanları alan kişilerin, kanser veya kalp hastalığından ölme olasılıkları yüzde 15 daha azdı. Ayrıca nörodejeneratif hastalıklardan ölüm şansları yüzde 20 daha düşüktü ve solunum yolu hastalıklarından ölüm riskleri de yarı yarıya azaldı. Genel olarak ‘yeşil’ beslenme, erken ölüm riskini dörtte bir oranında azalttı.
Araştırmacılar bu aracın politika yapıcıların ve halk sağlığı kurumlarının iklim değişikliğini ele alırken aynı zamanda halk sağlığını iyileştirmeye yönelik stratejiler geliştirmelerine yardımcı olacağını umuyor. Bu, bitki bazlı beslenmenin insanlar için daha sağlıklı ve çevreye daha az zararlı olduğuna dair mevcut kanıtlara dayanıyor. Harvard Tıp Okulu'na göre, uzun yıllardır yapılan araştırmalar, bitki bazlı diyetlerin Tip 2 diyabet, bazı kanserler ve kalp hastalığı oranlarının azalmasıyla bağlantılı olduğunu ortaya koyuyor. Birleşmiş Milletlere göre bitki bazlı gıdalar genellikle hayvan bazlı gıdalara göre daha az enerji, toprak ve su kullanıyor ve gezegeni ısıtan daha az kirlilik üretiyor.
Harvard Beslenme Bölümü’nden araştırmacı Prof. Dr. Linh Bui, “Y kuşağı olarak her zaman insanların çevre üzerindeki etkilerini azaltmakla ilgilendim. Sürdürülebilir bir beslenme modeli yalnızca sağlıklı olmamalı, aynı zamanda sera gazı emisyonları ve diğer çevresel parametreler açısından gezegen sınırları dahilinde tutarlı olmalıdır” diyor.
